Choroba IBS: objawy, przyczyny i skuteczne metody leczenia

Zespół jelita drażliwego (IBS) to schorzenie, które dotyka coraz większej liczby osób na całym świecie, a jego objawy potrafią znacznie wpływać na codzienne życie. Szacuje się, że aż 3,8% populacji zmaga się z tą przewlekłą dolegliwością, która objawia się bólem brzucha, wzdęciami, zaparciami i biegunką. Choć przyczyny IBS są wciąż nie do końca poznane, naukowcy wskazują na złożoną interakcję między mózgiem a jelitami oraz czynniki dietetyczne jako potencjalne źródła problemów. W obliczu rosnącego zainteresowania tym tematem, warto zgłębić, jak objawy, styl życia oraz dieta wpływają na życie osób cierpiących na tę przypadłość.

Choroba IBS – objawy, przyczyny i leczenie

Zespół jelita drażliwego (IBS) to przewlekła choroba układu pokarmowego, która dotyka około 3,8% globalnej populacji. Charakteryzuje się nawracającymi dolegliwościami ze strony jelit, w tym bólem brzucha, wzdęciami oraz często występującymi na przemian zaparciami i biegunkami. Choć dokładne przyczyny IBS wciąż nie są w pełni wyjaśnione, obecne badania wskazują na zaburzenia w komunikacji między mózgiem a jelitami, a także istotną rolę czynników związanych z dietą. Leczenie skupia się przede wszystkim na łagodzeniu symptomów, co najczęściej osiąga się poprzez odpowiednie modyfikacje w diecie i stylu życia pacjenta.

Jakie są objawy choroby IBS?

Zespół jelita drażliwego (IBS) objawia się przede wszystkim nawracającym bólem brzucha.

Typowe objawy obejmują:

• nawracający ból brzucha,
• często towarzyszące wzdęcia,
• kłopoty z rytmem wypróżnień, przybierające postać zarówno biegunek, jak i zaparć.

Charakterystyczne jest to, że sam ból brzucha nierzadko mija po wizycie w toalecie. Warto też wiedzieć, że te dolegliwości potrafią nasilać się pod wpływem stresu.

Jakie są przyczyny zespołu jelita drażliwego (IBS)?

Przyczyny zespołu jelita drażliwego (IBS) są złożone i wciąż nie do końca poznane. Wiemy jednak, że kluczową rolę odgrywają tu zaburzenia w komunikacji na osi mózg-jelita.

Wśród potencjalnych czynników wpływających na rozwój IBS wymienia się:

• predyspozycje genetyczne,
• brak równowagi w mikroflorze jelitowej, znany jako dysbioza, co może prowadzić do przerostu bakteryjnego w jelicie cienkim (SIBO),
• nadaktywność układu odpornościowego,
• zwiększoną wrażliwość samego jelita,
• przebyte infekcje jelitowe,
• sposób odżywiania i ogólny styl życia,
• wpływ psychiki, zwłaszcza stresu.

Co ważne, psychika, a w szczególności stres, u znacznej większości pacjentów (szacuje się, że od 50 do 80%) wyraźnie nasila dolegliwości.

Wszystkie te elementy często współdziałają ze sobą, tworząc złożony obraz schorzenia.

Jak przebiega diagnostyka i jakie są kryteria diagnozowania IBS?

Rozpoznanie zespołu jelita drażliwego (ZJD) opiera się głównie na szczegółowym wywiadzie medycznym przeprowadzonym przez lekarza. Stosuje on w tym celu specjalistyczne wytyczne, znane jako Kryteria Rzymskie IV. Określają one jasno, jakie warunki muszą być spełnione, by postawić diagnozę – kluczowym symptomem jest nawracający ból brzucha, pojawiający się minimum raz w tygodniu w ciągu ostatnich trzech miesięcy. Choć diagnoza bazuje przede wszystkim na typowych objawach, niezwykle ważne jest również wykluczenie innych potencjalnych schorzeń układu pokarmowego, które mogłyby dawać podobne symptomy.

Jaka jest rola mikrobioty jelitowej w chorobie IBS?

Związek między mikrobiotą jelitową a zespołem jelita drażliwego (IBS) jest znaczący.

Okazuje się, że niemal połowa osób cierpiących na tę dolegliwość zmaga się z dysbiozą – zaburzeniem równowagi bakteryjnej w jelitach. Dysbioza u pacjentów z IBS często charakteryzuje się:

• mniejszą ilością korzystnych szczepów, takich jak Lactobacillus czy Bifidobacterium,
• jednoczesnym wzrostem liczby innych bakterii, na przykład z rodzaju Streptococcus, E. coli czy Clostridium,
• częstym występowaniem SIBO, czyli przerostu bakteryjnego w obrębie jelita cienkiego.

Warto wiedzieć, że te zaburzenia mikrobioty potrafią znacznie zaostrzyć nieprzyjemne objawy zespołu jelita drażliwego. Dobra wiadomość jest taka, że na skład flory jelitowej mamy realny wpływ, głównie poprzez odpowiednią dietę. Szczególnie dieta FODMAP może okazać się pomocna w przywracaniu tej równowagi i łagodzeniu dolegliwości.

Jak styl życia wpływa na objawy IBS?

Nasz styl życia ma znaczący wpływ na to, jak odczuwamy objawy IBS.

Kluczową rolę odgrywają tu:

• dieta,
• aktywność fizyczna,
• przede wszystkim poziom stresu.

To właśnie ten ostatni czynnik najczęściej zaostrza dolegliwości – statystyki pokazują, że dotyczy to nawet 50-80% pacjentów!

Zmiana codziennych nawyków oraz nauka skutecznego zarządzania stresem mogą więc przynieść ogromną ulgę.

Jak dieta wpływa na leczenie choroby IBS?

Dieta odgrywa kluczową rolę w łagodzeniu dolegliwości związanych z zespołem jelita drażliwego (IBS). Jednym z często rekomendowanych podejść jest stosowanie diety low-FODMAP. Ma ona na celu redukcję objawów poprzez eliminację z jadłospisu cukrów, które łatwo fermentują w przewodzie pokarmowym.

Warto jednak pamiętać, że uniwersalne zalecenia żywieniowe dla IBS nie istnieją. Indywidualne rekomendacje zależą w dużej mierze od dominującej postaci choroby. Na przykład, osoby z IBS z przewagą biegunek często powinny ograniczyć spożycie błonnika, podczas gdy przy zaparciach kluczowe staje się włączenie do diety większych ilości tego składnika.

Co ciekawe, zdecydowana większość pacjentów z IBS – szacuje się, że około dwóch trzecich – wyraźnie dostrzega silny związek między tym, co jedzą, a nasileniem swoich symptomów. Często zauważają poprawę po wyeliminowaniu z diety niektórych produktów, takich jak węglowodany złożone, kawa czy alkohol.

Jakie są metody i podejścia w leczeniu zespołu jelita drażliwego?

Terapia zespołu jelita drażliwego, w skrócie IBS, to kompleksowe działanie, zawsze dopasowywane indywidualnie do potrzeb pacjenta.

Opiera się na różnorodnych strategiach, obejmujących zarówno podejścia niewymagające leków, jak i leczenie farmakologiczne. Fundamentalne znaczenie dla skuteczności leczenia mają zmiany w nawykach żywieniowych oraz modyfikacja stylu życia, uzupełnione o wsparcie psychologiczne i, gdy jest to potrzebne, odpowiednie leki.

Głównym celem jest oczywiście złagodzenie uciążliwych dolegliwości, takich jak ból brzucha, wzdęcia czy zaburzenia rytmu wypróżnień, co w efekcie znacznie poprawia komfort życia pacjentów.

W ramach terapii niefarmakologicznej często modyfikuje się dietę i styl życia. Co jeszcze przynosi korzyści bez konieczności stosowania farmaceutyków?

• wdrożenie diety niskofodmapowej – szczegółowo zaplanowanego sposobu żywienia,
• odpowiednia podaż błonnika, często wspomagana suplementacją,
• psychoterapia, która uczy pacjentów radzenia sobie ze stresem, często nasilającym objawy,
• regularna aktywność fizyczna,
• ogólna modyfikacja nawyków żywieniowych,
• ogólna modyfikacja stylu życia.

Kiedy konieczne okazuje się włączenie farmakoterapii, leki dobierane są bardzo starannie i indywidualnie, w zależności od tego, które dolegliwości dominują. Stosuje się na przykład:

• leki rozkurczowe, które łagodzą ból brzucha,
• preparaty przeciwbiegunkowe lub środki ułatwiające wypróżnianie, w zależności od problemów z rytmem wypróżnień,
• eubiotyki (specjalne probiotyki), wspierające prawidłową równowagę mikroflory jelitowej.

Ostateczną decyzję o wyborze i dawkowaniu leków zawsze podejmuje lekarz, analizując pełen obraz kliniczny i potrzeby każdego pacjenta.

Inspirację do artykułu dostarczył choroba ibs.